Ωραία και μόνη η Ζάκυνθος με κυριεύει

Θ
όδωρος Γραμματάς

Feeds:
Άρθρα
Σχόλια

28/01/09: ΘΕΑΤΡΟ ΤΣΗ ΖΑΚΥΝΘΟΣ – ΑΥΛΑΙΑ ΤΕΧΝΗΣ

28 Ιαν 2009 από tgramma
Ωραία και μόνη η Ζάκυνθος … με κυριεύει

των Διονύση Γιατρά και Κώστα Καποδίστρια



δραματουργική επεξεργασία: Θόδωρος Γραμματάς

σκηνοθεσία: Μπάμπης Σούλης – Κώστας Καποδίστριας

στο ρόλο του ποιητή ο Γιώργος Βούτος



Η παραγωγή της παράστασης στηρίχτηκε στα κινηματογραφημένα επεισόδια «ΤΣΗ ΖΑΚΥΝΘΟΣ» 1 και 2 που υλοποίησαν οι δήμοι Ελατίων και Αρτεμισίων για το έργο ΤΕRRΕ PARLANTI στα πλαίσια του προγράμματος INTERREG ΙΙΙΑ Ελλάδας – Ιταλίας



Παρακολουθήσαμε στις 19.1.2009 στο θέατρο Περοκέ την παράσταση «Ωραία και μόνη η Ζάκυνθος … με κυριεύει» με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού όχι μόνο απολαύσαμε το ταμπεραμέντο και το κέφι των συντελεστών της, αλλά γίναμε συνοδοιπόροι μιας νηφάλιας ιστορικής αναδρομής στο πλούσιο και δαιδαλώδες ιστορικό παρελθόν της Ζακύνθου.

Η παράσταση αποτελεί ένα ηχηρό παράδειγμα της ζωτικής σημασίας που μπορεί να διαθέτει η πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά για τον άνθρωπο της σύγχρονης εποχής. Η επαναφήγηση της ιστορίας και η επιλογή της δραματοποίησης –εδώ πρόκειται για αναδιάρθρωση ενός πραγματολογικού ιστορικού κειμένου με σκοπό τη σκηνική εικονοποίησή του – ως οχήματος διαμεσολάβησης καταστάσεων, γνώσεων, εμπειριών, στάσεων, βιωμάτων του παρελθόντος, υποδηλώνει αφενός το ανήσυχο πνεύμα των δημιουργών της και αφετέρου συνυποδηλώνει σε επίπεδο στοχοθεσίας, αναζητήσεις, όπως: συνειδησιακή ενεργοποίηση, δημιουργία πολιτιστικής μνήμης, διαμόρφωση καλλιεργημένων πολιτισμικά προσωπικοτήτων και κατά συνέπεια, σωστή μελλοντική αξιολόγηση του ιστορικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος. Λαμβάνοντας επιπλέον υπόψη μας πως στην εποχή μας οι αξίες της κοινής γνώμης διαμορφώνονται από τη συνείδηση των μέσων μαζικής ενημέρωσης και η κοινωνική ζωή χαρακτηρίζεται από διασπορά, προσπάθειες όπως αυτή, ανάγονται σε χρήσιμες δράσεις που μπορούν να ενδυναμώσουν τη διεισδυτική ματιά, να καταστήσουν ορατές τις ανθρώπινες σχέσεις και να αποσταθεροποιήσουν τις συνήθειες θέασης.

Ξεφεύγοντας από την τυποποίηση των σύγχρονων προσφερόμενων θεαμάτων, η εν λόγω παραγωγή αναζητώντας τους κρίκους εκείνους που συνδέουν το «πριν» με το «τώρα», θέτει στο επίκεντρο την επιστροφή στις ρίζες. Αντιλαμβανόμενοι πως τόσο η ιστορία όσο και η τέχνη αναπτύσσονται και εξελίσσονται αδιάκοπα «μαζί με τους ανθρώπους», οι συντελεστές της παράστασης «αφηγούνται» την τοπική ιστορία τους, με σύγχρονη ματιά και άφθονο κέφι, παραμένοντας πιστοί στο λαϊκό θέατρο. Κατ’ αυτό τον τρόπο, διατηρούν την αισθητική φόρμα (δεκαπεντασύλλαβος, ομοιοκαταληξία, ιδιωματισμοί, προφορικότητα, αμεσότητα σε μία αμφίδρομη και βιωματική σχέση με το κοινό, έντονη παρείσφρηση του κωμικού στοιχείου) και τα δομικά γνωρίσματα (παρουσία μόνο αντρών ηθοποιών και στερεότυπων τύπων, γνωστών στους θεατές, αυτοσχέδιοι διάλογοι, κατά μέτωπο έκθεση, συνομιλία, ευελιξία και προσαρμογή στις ανάγκες κι επιθυμίες του κοινού, κατάργηση της θεατρικής σύμβασης, λιτότητα δευτερογενών κωδίκων), των ζακυνθινών «Ομιλιών». Παράλληλα, με πειραματική διάθεση, επιστημονική έρευνα, διακειμενικότητα, εμπλοκή μικτών παραστατικών μέσων, και δραματουργική επεξεργασία που φωτίζει με διυποκειμενικότητα αλλά και αμεσότητα την ιστορική αλήθεια, καθιστούν οικείο το ανοίκειο παρελθόν ενδυναμώνοντας τη μνήμη ενάντια στη λήθη. Συγκεκριμένα επιχειρείται ο συγκερασμός του λαϊκού με το μοντέρνο και συγκεκριμένα η τυπολογία των ζακυνθινών Ομιλιών με την αποστασιοποιητική αλλά δευτερογενώς αποτελεσματική παρεμβολή video art και αφήγησης.

Η δραματική σύγκρουση ανάμεσα στον αστό και τον ποπολάρο, μετωνυμικούς εκφραστές των αντίστοιχων κοινωνικών τάξεων όπως διαστρωματώθηκαν στον υπό συζήτηση γεωγραφικό χώρο εναλλάσσεται με τη συνδιαλλαγή των ηθοποιών / αφηγητών με την τεχνικά άρτια προβολή σε video art των ιστορικοκοινωνικών γεγονότων που έλαβαν χώρα από τον 16ο περίπου έως και το τέλος του 19ου αιώνα στο νησί. Σύλληψη που αν μη τι άλλο υπερβαίνει την ιδεολογική υποκειμενικοποίηση του ιστορικά προσδιορισμένου, προσεγγίζοντας ισόρροπα την οπτική των δεδομένων αντιθετικών πόλων και προσφέροντας ένα καλαίσθητο αποτέλεσμα με επιπλέον αναγωγές στη σφαίρα του καθολικού.

Χιούμορ, γλαφυροί, κεφάτοι διάλογοι, αμεσότητα, προφορικότητα και επικοινωνία με το κοινό, αποτελούν τα πλεονεκτήματα της παράστασης που καταφέρνει να διατηρήσει σε ικανοποιητικό επίπεδο το ενδιαφέρον του θεατή ο οποίος εντέλει συμμετέχει σε μία διαδικασία αλληλεπίδρασης με παιδευτικό και ψυχαγωγικό χαρακτήρα.

Η διασπαστική ή διαφορετικά αποστασιοποιητική σκηνική αντιμετώπιση της δράσης, εκλαμβάνει ενδιαφέρουσες προεκτάσεις. Οι ηθοποιοί «παίζουν» και μαζί «επιδεικνύουν» ένα ρόλο, αφηγούνται και παράλληλα μεταμορφώνονται σε αντικείμενο της αφήγησης. Η θεατρική σύμβαση διαρρηγνύεται τη στιγμή που η δράση ανακόπτεται προκειμένου να παρακολουθήσουν και οι ίδιοι ως «θεατές», το σχετικό video που προβάλλεται στο βάθος της σκηνής. Παρουσιάζουν μονοδιάστατα το δραματικό χαρακτήρα που υποδύονται, αποσπώντας απ’ αυτόν και προβάλλοντας, μόνο τις περιβαλλοντικές και κοινωνιολογικές παραμέτρους που διαμόρφωσαν τον εσωτερικό κόσμο τους. Η διάσπαση αυτή μας παραπέμπει στην εικόνα του σύγχρονου αποδέκτη «τεμαχισμένων» μηνυμάτων, έτσι όπως αυτά λαμβάνονται από την αποσπασματική εικονοποίηση των video clip και το zapping στην τηλεόραση. Η απουσία συναισθηματικής και ψυχολογικής βάσης ορθολογικοποιεί τη συγκινησιακή συμμετοχή του κοινού ενισχύοντας την ενεργοποίηση της λογικής, της κριτικής, της διαλεκτικότητας. Δεδομένου ότι η αλλαγή ενοικεί μέσα στη ζωή και το ανθρώπινο δυναμικό, η αμφισβήτηση ιδεών και καταστάσεων και η γόνιμη διαπραγμάτευση του «πριν» με το «τώρα», καταδεικνύει πως το παρελθόν είναι διαφορετικό από το παρόν και ότι αφού το παρελθόν έχει αλλάξει, μπορεί επίσης ν’ αλλάξει και το παρόν.

Παρ’ όλ’ αυτά η θεατρικότητα της παράστασης δεδομένου ότι δραματοποίηση σημαίνει περιορισμό του έντονου αφηγηματικού στοιχείου, των εκτενών περιγραφών και των μονόλογων και ενίσχυση από την άλλη πλευρά της δράσης, της πλοκής, του διαλόγου και των δραματικών συγκρούσεων, είναι περιορισμένη. Παρατηρείται κυριαρχία του λόγου εις βάρος της πλοκής, αφήνοντας ανικανοποίητη κάθε «απαίτηση» για συγκίνηση, απρόοπτο, ανατροπή. Η παρατακτικότητα των «δραματικών» επεισοδίων που με αδιατάρακτο και συνεπώς προβλέψιμο τρόπο εναλλάσσονται από το επίπεδο των ηθοποιών σε εκείνο της οπτικοακουστικής αφήγησης, η απουσία σκηνοθετικών ευρημάτων και η στατικότητα της αφήγησης στο βιντεοσκοπημένο «κείμενο» (στο οποίο ξεχωρίζουν τα αντιπροσωπευτικά κατά περίοδο κοστούμια που ξεδιπλώνουν σε ένα δεύτερο επίπεδο, ενδυματολογικής εξιστόρησης τα ιστορικοπολιτικά και κοινωνικά γεγονότα), δημιουργούν χαλαρότητα και προσδίδουν διδακτική διάθεση που αντισταθμίζεται βέβαια από την έξυπνη στιχομυθία, την ιδιωματική γλώσσα και τον τρόπο εκφοράς της από τους σκηνικά εμπλεκόμενους.

Είναι γεγονός πως η επιτυχής «έκθεση» του συγκεκριμένου καλλιτεχνικού προϊόντος στα μάτια ενός ομοιογενούς κοινού (ζακυνθινών) με κοινά βιώματα, εμπειρίες και προσλαμβάνουσες, αναδεικνύει τις δυνατότητες παιδαγωγικής και διδακτικής αξιοποίησής του υλικού στο χώρο του σχολείου και δη του ζακυνθινού σχολείου. Διότι γίνεται πλέον σαφές στην εποχή μας, πως η ολιστική και ενιαία συγκρότηση των αναλυτικών προγραμμάτων τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση παραβλέπει το ειδικό ή αλλιώς το τοπικό, διαμορφώνοντας μαθητές και προσωπικότητες που αγνοούν τις ιδιαιτερότητες της δικής τους πολιτιστικής και πολιτισμικής παράδοσης, αφαιρώντας τους κατ’ αυτό τον τρόπο το δικαίωμα στη διαφορετικότητα.

Δημιουργώντας γέφυρες με το παρελθόν και συνδιαλεγόμενοι δημιουργικά με την ιστορία και τον πολιτισμό σε μία εποχή ταχύτατων αλλαγών, διασποράς, υπερπροσφοράς και υπερκατανάλωσης, προβάλλεται αν μη τι άλλο το αίτημα του ανθρώπου και των ομάδων να αρθρώσουν τη δική τους φωνή, η ανάγκη για ιδεολογική σταθερότητα και ασφάλεια. Ακόμα και αν η παγκοσμιοποιημένη κουλτούρα των media έχει ξεχάσει κάθε τι που παραπέμπει σε έννοιες όπως παράδοση, πολιτιστική ταυτότητα, τέχνες και γράμματα, ο αντίκτυπός τους διαφαίνεται στη δυνατότητά τους να διεγείρουν το ενδιαφέρον αλλά και τη δημιουργικότητά μας, όταν στοχαζόμαστε γύρω από ιστορικές αλήθειες και διαδικασίες.




Μενδρινού Ιωάννα